หลายคนมักเกิดความสงสัยว่าตัวเองอาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีได้หรือไม่ ทำให้เกิดความเครียด วิตกกังวลไปต่าง ๆ นานา ฉะนั้นการประเมินความเสี่ยงการติดเชื้อเอชไอวีเบื้องต้นด้วยตัวเองก่อนว่ามีความเสี่ยงมากน้อยเพียงใด ก่อนที่จะไปปรึกษาแพทย์ หรือทำการตรวจเลือดเพื่อความสบายใจ และความปลอดภัย เพื่อคลายความเครียด และวิตกกังวล และสามารถใช้ชีวิตได้อย่างถูกต้องและปลอดภัยต่อไปได้
การติดเชื้อเอชไอวีมีหลายประการ คือ
- ปริมาณเชื้อเอชไอวีที่ได้รับ หากได้รับเชื้อเอชไอวีในปริมาณมาก ก็จะทำให้มีโอกาสเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีสูงตามไปด้วย โดยจะพบมากที่สุดในเลือด รองลงมาคือในน้ำอสุจิ และน้ำในช่องคลอด
- การมีบาดแผล หากมีบาดแผลบริเวณผิวหนังหรือในปากก็ย่อมทำให้มีโอกาสติดเชื้อเอชไอวีสูง เพราะเชื้อเอชไอวี สามารถเข้าสู่บาดแผลได้ง่าย
- ความบ่อยในการสัมผัสเชื้อ หากมีการสัมผัสเชื้อไวรัสบ่อย โอกาสเสี่ยงที่จะติดเชื้อก็มีสูงขึ้น เช่น นักวิจัยที่ต้องทำการทดลอง ศึกษาเกี่ยวกับเชื้อไวรัส เอชไอวี เป็นต้น
- การติดเชื้อแบบอื่น ๆ เช่น แผลเริม ซึ่งแผลชนิดนี้จะมีเม็ดเลือดขาวอยู่ที่บริเวณแผลเป็นจำนวนมาก ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีได้ง่าย และเชื้อเอชไอวีก็ยังเข้าสู่บาดแผลได้ง่ายขึ้นด้วย
- สุขภาพของผู้รับเชื้อ หากคุณเป็นคนที่มีสุขภาพแข็งแรงอยู่แล้ว โอกาสที่จะติดเชื้อก็เป็นไปได้ยาก แต่หากสุขภาพอ่อนแอ ก็มีโอกาสติดเชื้อได้ง่ายเช่นกัน
ช่องทางการติดต่อของเชื้อเอชไอวี มี 3 ช่องทาง
- ทางเพศสัมพันธ์ คือ การร่วมเพศทางช่องคลอด ทวารหนัก โดยไม่สวมถุงยางอนามัย และรวมถึงการร่วมเพศทางปาก
- ทางเลือด คือ การใชเ้ข็ม และอุปกรณ์ในการฉีดยาร่วมกันผู้ติดเชื้อเอชไอวี การรับเลือดจากผู้อื่น เกิดมีบาดแผลแลเสสัมผัสเลือดของผผู้ติดเชื้อเอชไอวี ทำให้เชื้อเข้าสู่บาดแผล หรือเยื่อบุที่ไม่ปกติได้
- จากแม่สู่ลูก ขณะต้้งครรภ์ ระหวา่งคลอด หลังคลอด หรือขณะให้นมลูก จากแม่ที่ไม่ไดร้ับการรักษาด้วยยาต้านไวรัส หรือลูกที่ยังไม่ไดร้บยาป้องกันการติดเชื้อเมื่อแรกเกิด
องค์ประกอบในการรับ/แพร่เชื้อเอชไอวี 4 ประการ
- ทางออกของเชื้อ (Exit) ต้องพิจารณาว่า เชื้อเอชไอวีออกจากร่างกายทางใด ได้แก่ เลือด น้ำอสุจิ น้ำในช่องคลอด หรือน้ำหล่อลื่น จากการร่วมเพศที่มีเชื้อเอชไอวีปนออกมาได้ ส่วนในน้ำตา น้ำลาย เหงื่อ ไม่มีปริมาณเชื้อเอชไอวีพอที่จะเกิดการแพร่เชื้อ หรือส่งต่อเชื้อไปยังผู้อื่นได้
- เชื้อมีชีวิตอยู่ (Survive) เชื้อเอชไอวีต้องอยู่ในสภาพแวดล้อมที่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ เช่น อยู่ในร่างกายมนุษย์ ไม่สามารถทนอยู่ในสภาพความเป็นกรด เป็นด่าง และอุณหภูมิสูง เป็นต้น เพราะเชื้อเอชไอวีไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่นอกร่างกายมนุษย์ได้
- ทางเข้าของเชื้อ (Enter) เชื้อเอชไอวีต้องเข้าสู่ร่างกายทางกระแสเลือด โดยผ่านช่องทางเปิดต่างๆ เช่น บาดแผลเปิด รอยถลอกบริเวณอวัยวะเพศ และ ช่องทางการมีเพศสัมพันธ์ ทั้้งชายและหญิงเป็นต้น
- มีปริมาณเชื้อมากพอ (Sufficient) จำนวนเชื้อเอชไอวีที่เข้าไปในร่างกายจะต้องมีปริมาณมากเพียงพอที่จะทำให้เกิดการติดเชื้อเอชไอวีในร่างกายของเรา
ปัจจัยของการได้รับเชื้อเอชไอวีเข้าสู่ร่างกายได้ ต้องประกอบด้วย 3 ปัจจัย ดังนี้
- แหล่งที่อยู่ของเชื้อเอชไอวี (Source) คือ เชื้อเอชไอวีจะสามารถอยู่ในคนเท่านั้น และติดต่อผ่านคนสู่คนได้เท่านั้น โดยผ่านเชื้อในสารคัดหลั่งต่าง ๆ เช่น เลือด น้ำอสุจิ น้ำในช่องคลอด น้ำนมแม่ หรือน้ำหล่อลื่นจากการร่วมเพศ ซึ่งจะมีปริมาณเชื้ออยู่ไม่เท่ากัน ซึ่งหากเราจะมีความเสี่ยงติดเชื้อได้ จะต้องได้รับเชื้อจากสารคัดหลั่งเหล่านี้ ที่มีจำนวนเชื้อเอชไอวีในปริมาณที่มากพอ
- ปริมาณ และคุณภาพของเชื้อเอชไอวี (Quality and Quantity) คือ จำนวนเชื้อเอชไอวีที่อยู่ในสารคัดหลั่งจะต้องมีปริมาณที่มากพอ และต้องมีคุณภาพเชื้อที่ดี หรือเชื้อเอชไอวีต้องยังมีชีวิตจึงจะสามารถทำการแพร่เชื้อตัวเองจากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่งได้ เพราะถ้าเชื้ออยู่นอกร่างกาย หรือสภาพแวดล้อมบางอย่างที่ไม่เหมาะสมก็จะทำให้เชื้ออยู่ไม่ได้ และตาย เช่น กรดในน้ำลาย กรดในกระเพาะอาหาร หรือสภาพอากาศร้อน แห้ง หรือในน้ำยาต่าง ๆ
- ช่องทางการติดต่อ(Route of Transmission) คือ เชื้อเอชไอวีจะถูกผ่านส่งจากคนที่ติดเชื้อไปยังอีกคนหนึ่ง ได้หลายวิธีต่าง ๆ กัน โดยผ่าน เพศสัมพันธ์ การใช้เข้มฉีดยาร่วมกัน ผ่านเลือด และการติดต่อจากแม่สู่ลูก
คุณสามารถประเมินความเสี่ยงการติดเชื้อเอชไอวีได้ด้วยตนเอง หากไม่ครบทั้ง 4 องค์ประกอบ หรือ 3 ปัจจัยของการได้รับเชื้อเอชไอวีนี้ ก็ประเมินได้ว่าคุณไม่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี
อ่านบทความอื่นๆ เพิ่มเติม
ตรวจเอชไอวีมีประโยชน์อย่างไร?
เอชไอวีจากแม่สู่ลูก
อ้างอิงข้อมูลจากเว็บไซต์ :
- หลักประเมินความเสี่ยง หรือ QQR http://buddystation.ddc.moph.go.th/qqr-2/
- หลักการติดเชื้อเอชไอวี http://buddystation.ddc.moph.go.th/rike001/
- ประเมินความเสี่ยง HIV ด้วยตัวเอง https://cmmedicalclinic.com/ประเมินความเสี่ยง-hiv/
